MAKİNE İHRACATÇILARI BİRLİĞİ (MAİB) TARAFINDAN PAYLAŞILAN MAKİNE İMALAT SANAYİSİ KONSOLİDE VERİLERİNE GÖRE, 2025 YILININ İLK BEŞ AYINDA TÜRKİYE’NİN SERBEST BÖLGELER DÂHİL TOPLAM MAKİNE İHRACATI 11,5 MİLYAR DOLAR OLDU. FİYAT PERFORMANS EKSENİNDE BATI İLE DOĞU MALLARI ARASINDA EN İYİ SEÇENEK OLARAK GÖRÜLEN TÜRK MAKİNELERİNİN SON DÖNEMDE HIZLA PAHALANMASINA DİKKAT ÇEKEN MAİB YÖNETİM KURULU BAŞKANI KUTLU KARAVELİOĞLU, “AB GENELİNDE YÜZDE 2,5 ARTIŞ SAĞLADIĞIMIZ İLK BEŞ AYDA YAKIN VE ORTA DOĞU’DA YÜZDE 8’E YAKIN DARALMIŞ OLMAMIZ, TEKNOLOJİK HASSASİYETİ OLAN GELİŞMİŞ ÜLKELERDE PAYIMIZI KORURKEN, FİYAT HASSASİYETİ OLAN PAZARLARDA PAY YİTİRDİĞİMİZİN BİR GÖSTERGESİ. BU DURUM, ÜFE’DEKİ DÖVİZ BAZLI YÜKSELİŞİ SALT KALİTE VE VERİMLİLİKLE AÇIKLAMAYA ÇALIŞAN TEZLERLE ÇELİŞEN BİR DURUM.” DEDİ.

Makine imalat sanayisi konsolide verilerine göre, ocak-mayıs döneminde serbest bölgeler dâhil toplam makine ihracatı yüzde 1,2 gerileyerek 11,5 milyar dolar oldu. İhracatı miktar bazında yüzde 6,2 azalan makineciler, ortalama birim fiyatlarını yüzde 5,3 artırarak 7,8 dolara taşıdı. Yıllıklandırılmış verilere göre ihracat yüzde 0,5 azalışla 28,1 milyar dolar olurken, ocak-mayıs döneminde kilogram başına ihracat birim fiyatları Türkiye’nin makine ihracatında 1,3 milyar dolar ile ilk sırada gelen Almanya’da 10,1 dolar olurken, 729 milyon dolar ile ikinci sırada gelen ABD’de 16,1 dolar olarak gerçekleşti. Bu dönemde ihracatın yüzde 12,3 arttığı İtalya üçünü sırada yer aldı. İlk 10 ülke arasında yer alan Birleşik Krallık, Romanya ve İspanya’da yüzde 14,3 ila yüzde 28,5 dolayında artışlar gerçekleşirken, alt dallar arasında ilk sırada gelen içten yanmalı motor ve aksamları ihracatı yüzde 3,5 artışla 1 milyar dolar eşiğini geçti. 689 milyon dolar ihracat yapılan inşaat ve madencilik makineleri yüzde 18,8 daralırken, ihracatın yüzde 15,6 azaldığı traktörler, tarım ve ormancılık makinelerinde tutar 491 milyon dolar oldu. 

“FİYAT ODAKLI PAZARLARI KAYBEDİYORUZ”

Türkiye’nin makine ihracatında uzun yıllardır ilk sırada gelen Almanya’daki gelişmelere değinen MAİB Yönetim Kurulu Başkanı Kutlu Karavelioğlu, bu pazarda yaşanan süreçleri şu şekilde değerlendirdi: “Almanya’da, geçen yılın tamamına egemen olan düşük iç talep işletmeleri rekabetçi ölçeklerden uzaklaştırmış, 2024 yılı makine üretiminde yüzde 7,5; ihracatında ise yüzde 5 gerileme kaydedilmişti. Bu yıla yeni siparişlerde toparlanma ile başlayan Almanya’daki işletmeler, ilk çeyrekte yüzde 5 kadar düşen ihracatlarına rağmen tarife savaşlarındaki belirsizliği yatırım iştahına çevirmeye odaklanan Alman hükumetinin doğrudan destek programları ile moral kazandılar. ABD ve Çin’e ihracatta yaşanan sert daralmayı diğer pazarlarda telafi etme gayretine giren bu işletmeler, bizim doğal pazarlarımız olan Yakın ve Orta Doğu’da yüzde 14’e yakın ihracat artışı sağladılar. Bunu AB’nin hızla çeşitlendireceği STA’lara ve müşterilerine sundukları uzun vadeli finansman olanaklarına bağlamak mümkün. Bir başka sebebi ise fiyat performans ekseninde Batı ile Doğu malları arasında en iyi seçenek olarak görülen Türk makinelerinin hızla pahalanıyor oluşu. AB genelinde yüzde 2 artış sağladığımız ilk dört ayda Yakın ve Orta Doğu’da yüzde 6’ya yakın daralmış olmamız, teknolojik hassasiyeti olan gelişmiş ülkelerde payımızı korurken, fiyat hassasiyeti olan pazarlarda zaafa düştüğümüzün bir göstergesi. Bu durum, ÜFE’deki döviz bazlı yükselişi salt kalite ve verimlilikle açıklamaya çalışan tezlerle çelişen bir durum. Gelişmiş ülkelerin kendi sanayisini korumak için enflasyonist tarifeler de dâhil her türlü önlemi aldığı bir dönemde, enflasyonla mücadele saikiyle ithalatı kolaylaştırmanın üretimden ziyade tüketime katkı yaptığı ortada. Dezenflasyonist yaklaşımın iç talebi kısmak kadar, sanayi arzını koruyacak önlemleri ihmal etmemekten geçtiği de çok açık.” 

“AVRUPA ACİL EYLEMLERİ HAYATA GEÇİRİYOR”

Şirketlerin rekabet gücünü, yatırım kabiliyetleri ve temel teknolojilerdeki yenilenmelerini geliştirecek önlemlerde geciken Avrupa’nın acil harekete geçtiğine de dikkat çeken Karavelioğlu şunları söyledi: “Çin’in ticari girişimlerine verilecek en iyi yanıtın pazarı birleştirmek olduğuna inanan AB’nin, regülasyon yükünü azaltmaya yönelik yeni siyasi taahhüdü uluslararası rekabet, jeopolitik gerilimler ve yapay zekâ gibi ileri teknolojilerin hızlı yükselişi karşısında önemli bir adım. Yabancı yatırım çekme konusunda son 10 yılın en düşük seviyelerine gelen fakat küresel belirsizlikler büyüdükçe cazibe kazanmakta olan AB, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasını ötelemek ve sürdürülebilirlik raporlama yükümlülüklerini basitleştirmek gibi tedbirler geliştiriyor. İşletmelerin, düzenlemelerin yoğunluğu ve uygulama yükünden kurtulmak için bastırdığı bu dönemin bir konusu da İkiz Dönüşüm sürecine savunma sanayinin entegrasyonu… Zırhlı araçlar, üretim sistemleri ve iletişim çözümleri gibi güvenlik odaklı sistemlerin klasik makine sanayisine dayalı bileşenleri gerektirdiği bu süreçte, Türkiye kalite ve standartlara uygun proses yeteneği ile önemli rol oynayabilir.” 

“YENİ TEŞVİK MEVZUATI YERLİ MAKİNELERİ ÖNCELEMELİ”

Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Cumhurbaşkanı Kararını olumlu bulduklarını belirten Karavelioğlu, teşvik sisteminin dünyadaki korumacı eğilimlere paralel olarak yerli makinelere öncelik sağlayacak şekilde uygulanması gerektiğine dikkat çekerek, şunları ifade etti: “Yeni teşvik sistemi içinde teknoloji tabanlı yerlileştirme hedefini benimseyen Milli Teknoloji Hamlesi ve kritik teknolojileri odağına alan Stratejik Hamle programları makine sektörü için etkin sonuçlar doğurabilecek zemindeler. Sektörel envanterimiz içinde noksanlığı çekilen ileri teknolojili bazı makineler ve donanımları, 2019 yılında hayata geçen bu program kapsamında geliştirilmekte ve ihracat birim fiyatlarımızın ve katma değerinin artışına destek vermekteler. Ancak, yeni teşvik sisteminin arzu edilen sonuçları verebilmesi için 1 milyar TL’lik asgari yatırım tutarının sektörün KOBİ yapısına uygun olacak bir seviyeye çekilmesinin ve yüzde 25’lik makine teçhizat desteğinin, vaktiyle İVME Programında da olduğu ve şimdilerde küresel konjonktürün dayattığı üzere yerli makinelere verilmesinin daha isabetli olacağını düşünüyoruz. Teşvik Sisteminde 233 GTİP’in gümrük vergisi muafiyeti kapsamı dışına çıkarılması, teşvik politikalarının seçiciliğini ve odaklanmasını artıran yapısal bir düzenleme olmakla birlikte, kapsam içinde kalan diğer bütün GTİP’ler ilave gümrük vergileri ihdas edilmesini gerektiren haksızlıklar karşısında savunmasız kalmaya devam edeceklerdir. Makinelere dair GTİP’lerin sayısının 88’den 123’e çıkarılmış olmasından memnun olmakla birlikte, yerli makinelerin öncelenmediği bütün düzenlemelerin ithalatı da teşvik edeceğini biliyoruz.” İlk çeyrekte yüzde 4,4 gerileyen makine ithalatının nisan ayında yüzde 9,7’lik sıçrama yaptığına da dikkat çeken Karavelioğlu, 2024’te makine ithalatında sağlanan daralmanın sonuna gelindiğini belirterek şunları söyledi: “Makine ithalatının nisan ayında aylık 4 milyar doları aşması ve Çin’den yapılan makine ithalatının ilk dört ayda yüzde 13,7 artarak 4,1 milyar dolara ulaşması, Çin’in agresif ticari politikalarına karşı tedbirler geliştirmekte ileri ülkeler kadar kararlı olmadığımızın bir işareti olarak görülebilir. Almanya’nın sanayi örgütlerinden VDMA’nın da dikkat çektiği gibi, sorun yalnızca Çinli şirketlerin daha düşük üretim maliyetlerine sahip olmaları değil, devlet tarafından sübvanse edilerek adil rekabet şartlarına uymamaları. Bu kasıtlı ve ısrarlı tutum, sadece Türkiye’de değil, dünyanın küçüklü büyüklü bütün makine pazarlarında yerli imalatçıyı zor duruma sokmayı hedefliyor.” 

“İMALAT SANAYİSİNİN MANEVRA ALANI KALMADI”

Yurt içi ve yurt dışı koşulların yarattığı karşı rüzgâra direnmeye çalışan imalat sanayisinin gücünün tükenme noktasına geldiğini ve artık bir manevra alanı kalmadığını ifade eden Karavelioğlu, şunları söyledi: “Sıkılaşma politikaları kısa vadede finansal istikrarı gözetiyor olsa da makine gibi yatırım ve finansmanla doğrudan ilişkili bir sektörün üzerinde uzun vadeli baskı kuruyor. Sabit sermaye yatırımlarının yüzde 2,1 büyüdüğü ilk çeyrekte büyümenin tamamı inşaat yatırımlarından kaynaklandı. Aynı dönemde makine teçhizat yatırımları yüzde 1,8 daralırken, makine sektöründeki üretim yüzde 8,7 oranında azaldı, ki bu oran genel imalat sanayisindeki yüzde 2,7’lik gerilemenin çok üzerindeydi. Makine sektöründeki üretim nisan ayında yüzde 4,9 artışla yıl başından beri ilk kez artıya geçmiş olsa da veriler yavaşlamanın geçici olmadığını, yatırım ve rekabet ortamını olumsuz etkileyen koşullarla daha da derinleştiğine işaret ediyor. Kontrollü küçülme ve maliyet yönetimini hayati hale getiren bu süreç hem iç üretim kapasitesinin yenilenmesini hem de teknolojik dönüşümü geciktirerek geleceğe dönük yatırım iştahını olumsuz etkiliyor. Yeniden bir güven ortamı oluşturulabilmesi için ucuz ithalat baskısına karşı önlemler alınması, finansmana erişim imkânlarının ve ihracat pazarlarına yönelik desteklerin artırılmasına ihtiyaç var.”