DÜNYANIN EN KUZEYİNDEKİ TOPRAKLARA EV SAHİPLİĞİ YAPAN NORVEÇ, ASIRLAR ÖNCE ATALARI VİKİNGLERİN DÜNYAYA SALDIĞI KORKUNUN YERİNE BUGÜN HUZUR VE REFAH VADEDİYOR. 1970’Lİ YILLARDA KEŞFEDİLEN HİDROKARBON REZERVLERİNİN SAĞLADIĞI ZENGİNLİĞİ AKILLI YATIRIMLARLA DOĞRU KULLANAN VE SON DERECE GELİŞMİŞ BİR REFAH TOPLUMU OLUŞTURAN NORVEÇ, GÜÇLÜ SANAYİSİ, ÖNEMLİ YER ALTI KAYNAKLARI VE RERKABETÇİ HİZMET SEKTÖRLERİYLE EKONOMİ KARNESİNİ DE HER GEÇEN YIL İYİLEŞTİRİYOR. NORVEÇ’İN TÜRKİYE OLAN TİCARETİ İSE MAKİNE SEKTÖRÜ DÂHİL OLMAK ÜZERE POTANSİYELİNİN ÇOK ALTINDA İLERLİYOR.

Resmi adıyla Norveç Krallığı, İskandinav Yarımadası’nın batı kısmında yer alır. Finlandiya, İsveç ve Rusya’ya komşu olan ülke doğal güzellikleri, bir dönem dünya siyasetine yön veren Viking ataları ve en çok ekonomik refahıyla tanınır. Dünya Mutluluk Raporlarında üst sıralarda yer alan ülke sağlık, özgürlük ve sosyal destek hizmetleriyle öne çıkarken, güvenli yaşam koşullarıyla birçok ülke tarafından örnek alınmakta ve Norveç halen güçlü şekilde göç almaya devam etmektedir. Hatta göçmen nüfus ülkenin yüzde15’ini oluşturmaktadır. Anayasal monarşiyle yönetilen ülkenin refah seviyesi ve yaşam standartları AB seviyesinin üstündedir ve bu nedenle de Norveç halkı AB üyeliğini iki referandum ile reddetmiştir. Bununla birlikte Schengen Bölgesi’ne dâhil olan Norveç, 1875’ten beri kullanılagelen Norveç kronundan da vazgeçmiş değildir. Bugün Norveç, herhangi bir ulusun kişi başına düşen en büyük sermaye rezervi ile parasal değer açısından dünyanın en zengin ikinci ülkesidir. 

ZORLU BİR COĞRAFYADA DOĞAN ZORLU BİR HALK

Norveç topraklarındaki ilk insan izleri MÖ 10.000’li yıllara aittir. Ülkenin özellikle güney kesiminde MÖ 5.000’li yıllardan itibaren insan topluluklarına ilişkin yapıların izleri sürülebilmektedir. MÖ 2.000’li yıllarda bölgeye gelen Hint-Avrupa toplulukları Doğu Norveç’te tarım ve balıkçılık faaliyetleri sürdürmüş, ilerleyen yüzyıllarda Roma İmparatorluğu ve Galyalılarla ilişki kuran Norveç’te MS 9’uncu yüzyıla kadar irili ufaklı çok sayıda krallık ortaya çıkmıştır. Norveç, 8’inci ve 11’inci yüzyıllar arasında dünya siyasetinden önemli rol oynayan Vikinglerin anavatanlarından biridir. Batı Avrupa’dan Kuzey Amerika’ya, Orta Doğu’dan Kuzey Afrika’ya kadar geniş bir coğrafyada hüküm süren, ticaret yapan ve bulunduğu bölgelerin siyasetini değiştiren Vikinglerin yayılmacı politikaları, Norveç’in Hristiyanlaşmasına dek sürmüştür. Ülke tarihi boyunca Danimarka ve İsveç ile kader birliği yapan Norveç, 15’inci yüzyıldaki Kalmar Birliği adıyla bilinen İskandinav İmparatorluğu’nun da bir parçası olmuştur. 20’nci yüzyıla kadar bu ülkelerle bir barışan, bir savaşan Norveç, 1905 yılında bağımsızlığını ilan ederek İsveç’ten ayrılmıştır. 19’uncu yüzyılın sonları ve 20’nci yüzyıl başlarında yoksulluk ve işsizliğin hâkim olduğu ülkeden, o dönemde ABD ve Kanada’ya yoğun bir göç dalgası da yaşanmıştı. Ancak geçen yüzyıl içinde Norveç göç veren değil göç alan ve refah seviyesinin en üst noktaya çıkaran ülkeler arasına girmeyi başarmıştır. İki dünya savaşında da tarafsız kalan ancak İkinci Dünya Savaşı’nda işgale uğrayan ülke, 1970’li yıllarda keşfedilen hidrokarbon rezervleriyle birlikte toplumsal ve sosyal refahı hızla artırmış ve günümüzde gelişmiş sanayisiyle küresel ekonomide kendisine sağlam bir zemin bulmayı başarmış durumdadır. 





YERALTI ZENGİNLİKLERİ REFAHI DA BERABERİNDE GETİRDİ

Norveç kişi başına düşen milli gelir sıralamasında Avrupa’nın ikinci en yüksek gelirli ülkesidir. Ayrıca yaşam standartlarının en yüksek olduğu ülke olarak kabul edilmektedir. Norveç ekonomisi karma ekonomik model üzerine kuruludur. Refaha dayalı serbest piyasa ekonomisi ve belirli sektörlerde devlet mülkiyeti bir arada yürütülmektedir. Ülkede sağlık hizmetleri ücretsizdir. Doğum izninin 46 haftaya kadar uzayabildiği Norveç’te işsizlik oranı yüzde 4 civarlarındadır. Norveç hükümeti petrol, hidroelektrik enerji üretimi, alüminyum üretimi ve haberleşme gibi sektörlerde kontrolü elinde tutarken, bu sektörler aracılığıyla ülke ekonomisinin yüzde 30’unu da kontrol eder. Norveç halkı 1972 ve 1994 yıllarında yapılan referandumlarla Avrupa Birliği’ne üye olmayı reddetmiştir. Ancak ülke Avrupa Ekonomik Bölgesi içindedir. Ülkenin ihracat ve ithalatında da Avrupa Birliği üyesi ülkeler en önemli ticaret partnerleridir. Norveç ekonomisinin verileri hem geleneksel sanayi kollarının hem de hizmet odaklı sektörlerin kritik roller üstlendiği çeşitlendirilmiş bir ekonomik yapıyı ortaya koyar. Toplam sanayi üretimi 801 milyar doların üzerine çıkarken, petrol ve doğalgaz çıkarımı ekonomiye 131 milyar dolarlık, imalat sektörü ise 112 milyar dolarlık katkı sağlamaya devam etmektedir. Norveç’in ekonomik anlamda bir yandan rekabetçi, diğer yandan sosyal refah sağlayan bir denge kurmuş olduğunu söylemek mümkündür. Doğal kaynaklar, sanayi üretimi ve yüksek katma değerli hizmetlerin dengeli bileşimi, sürdürülebilir büyüme için sağlam bir temel oluştururken; yeşil dönüşüm, dijitalleşme ve kamu hizmetlerinin modernizasyonuna yönelik çözümler sunan yabancı firmalar için geniş fırsatlar sunmaktadır. 

EKONOMİSİ EMİN ADIMLARLA BÜYÜYOR

BM İstatistik Bölümü verilerine göre, geçtiğimiz yıl dünyanın en çok ihracat yapan 34’üncü, en çok ithalat gerçekleştiren 41’inci ülkesi olan Norveç’in ihracatında ağırlıklı olarak mineral yakıtlar ve yağlar, deniz ürünleri, makineler, alüminyum ve alüminyumdan eşyalarla elektrikli makine ve ekipmanlar olduğu görülüyor. Diğer yandan, Norveç’in ihracatı ve ithalatında Almanya’nın yoğun bir etkisi olduğunu söylemek de mümkün: Norveç’in toplam ihracatında İngiltere, Almanya ve Hollanda ilk üç ülkeyi oluştururken, ülkenin ithalatında ise Çin, İsveç ve Almanya ilk üç sırada yer alıyor. Yine ülkenin ithalat kalemlerinin başında ise makineler, otomotiv aksam ve parçaları, elektrikli makine ve ekipmanlar, mineral yakıtlar ve yağlar ile demir çelik ürünleri geliyor. 2025 yılında cari fiyatlara göre 504 milyar dolar olacağı tahmin edilen GSYİH’nin 2026 yılında 521 milyar dolar olması da beklentiler arasında yer alıyor. 2025 yılı itibarıyla 196 ülke arasında dünyanın 32’nci büyük ekonomisi olan ülke, 89.700 dolarlık kişi başına düşen milli gelirle dünyada altıncı sıradaki yerini koruyor. 


MADENCİLİK GSYİH’NİN YÜZDE 40’INI OLUŞTURUYOR

Temelde petrol ve doğal gaz zenginliğinin yanı sıra Norveç, aynı zamanda deniz ürünleri üretimi ve ihracatında da dünyanın en güçlü ülkelerinden biri konumunda bulunuyor. Ormancılık, madencilik ve bunları Avrupa pazarlarına ulaştıran gemicilik ise ülkenin bir başka önemli sanayi dalı olarak gösterilebilir. Bununla birlikte, petrol endüstrisindeki inişli çıkışlı grafik nedeniyle Norveç hükümeti, alternatif endüstri geliştirme çabalarını da sürdürüyor. Ülkede petrol, bakır, doğal gaz, nikel, demir, çinko, kurşun, balık, kereste, hidrolik enerji başlıca doğal kaynaklar ve ihracat kalemleriyken, ülke GSYİH’sinin yüzde 61’i hizmet sektörleri, yüzde 37’si sanayi sektörleri ve yüzde 2’si de tarımsal üretim kaynaklı gerçekleşiyor. Aktif madencilik faaliyetleri ve güçlü bir metalürji sanayisi bulunan Norveç’te madencilik sektörü ülke GSYİH’sinin yüzde 40’a yakınını oluştururken, özellikle Kuzey Norveç’te yeni maden çıkarımı için büyük potansiyel olduğu bildiriliyor. Dünyanın en sürdürülebilir madencilik endüstrisini geliştirmeyi hedefleyen Norveç, bu doğrultuda yeşil ve dijital dönüşüm için kritik öneme sahip nikel, bakır, titanyum, kobalt, vanadyum, grafit ve nadir toprak elementleri gibi maden rezervlerinden faydalanıyor. 

PAZAR GİRİŞTE MAKİNE SEKTÖRÜ AYRICALIK TAŞIYOR

Norveç sanayi sektörleri ise enerji yoğun proses endüstrisinden yüksek teknolojili üretime kadar geniş bir yelpazeye yayılmakta ve ülke ekonomisinin karbonsuzlaşma sürecinde kilit rol oynamayı sürdürüyor. Büyük ölçüde dış ticarete bağımlı olan sanayi sektörleri, üretimin önemli bir bölümünü Avrupa başta olmak üzere küresel pazarlara ihraç ederken, özellikle enerji yoğun proses endüstrisi büyük ölçüde Çin, Güney Afrika ve Brezilya gibi ülkelerden gelen kritik ham maddelerle üretim yapabiliyor. Dolayısıyla yeni tedarik zincirleri oluşturmak, Norveç için hem güvenlik hem de stratejik özerklik açısından her zaman önem arz ediyor. Bu çerçevede, Norveç sanayi sektörüne girişte makine ve üretim teknolojileri, iklim dostu yarı mamuller, sanayiye yönelik inşaat ve tesisat çözümleri ve savunma sanayi iş birlikleri alanlarında fırsatlar olabileceği de değerlendiriliyor. 

TÜRKİYE İLE TİCARETİ GÜÇLENİYOR

Türkiye ile Norveç arasındaki ticari ilişkiler 2000’li yıllarda ivme kazanmış ve karşılıklı dış ticaret hacmi 2008 yılında ilk kez 1 milyar dolar seviyesini aşmıştır. Bu çerçevede 2024’te ikili ticaret, 1,1 milyar doları Türkiye’den Norveç’e ihracat, 1,2 milyar doları ithalat olmak üzere toplamda 2,3 milyar doların  üzerine çıkmıştır. Türkiye’den Norveç’e ihraç edilen başlıca ürünler; gemiler, motorlu kara taşıtları, makine ve aksamları, elektrikli makine ve cihazlar, hayvansal ve bitkisel yağlar, meyveler, demir veya çelikten eşya, plastikler ve mamulleri, bakır ve bakırdan eşya, örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı olarak öne çıkarken, Norveç’ten ithal edilen başlıca ürünlerse; hayvansal ve bitkisel yağlar, makine ve aksamları, deniz ürünleri, elektrikli makine ve cihazlar, plastikler ve mamulleri, demir ve çelik, mineral yakıtlar ve yağlar, optikler ve ölçü aletleri, boyalar, organik kimyasallar olarak sıralanmaktadır. 

MAKİNE TİCARETİNDE PAZARDAN DAHA FAZLA PAY ALMAK MÜMKÜN

Ülkenin ekonomik verileri ve makine özelinde güncel ticaret rakamlarını incelediğimizde, BM İstatistik Bölümü verilerine göre Norveç’in makine ihracatının, 2024’te yüzde 13 artarak 6,2 milyar dolar olarak kayda geçtiğini görüyoruz. Norveç’in en çok makine ihraç ettiği ülkeler sıralamasında ise ilk sırada 647 milyon dolarla ABD, ikinci sırada 527 milyon dolarla Birleşik Krallık ve üçüncü sırada 502 milyon dolarla İsveç yer alıyor. Türkiye ise 2024’te Norveç’ten gerçekleştirdiği makine ithalatında yüzde 19,6’lık düşüş ve 138 milyon dolarla 13’üncü sırada yer almıştı. Bu dönemde Norveç’in Türkiye’ye gerçekleştirdiği 1,2 milyar dolarlık toplam ihracat içindeki makinenin payı da yüzde 11,2 olarak kayda geçti. Aynı dönemde Norveç’in toplam ihracatının 168,1 milyar dolar olduğunu ve makine ihracatının toplam ihracattan yüzde 3,7 pay aldığını da söyleyelim. Diğer yandan makine ithalatının, 98,8 milyar dolarlık toplam ithalattan yüzde 16,4 pay aldığı Norveç’te, 2024’te yüzde 14 artışla 16,2 milyar dolar tutarında makine ithal edildi. BM İstatistik Bölümü verilerine göre Norveç’in en fazla makine ithal ettiği ilk 10 ülke listesinin ilk sırasında 2,7 milyar dolarla Çin yer alıyor. Listenin ikinci sırasında bulunan ABD’den 1,9 milyar dolar değerinde makine ithal edilirken, üçüncü sıradaki Almanya’dan 2024’te ithal edilen makinelerin değeri ise 1,8 milyar dolar oldu. Bu dönemde Norveç’in makine ithalatında 24’üncü sırada yer alan Türkiye’den de yüzde 1,7’lik düşüşle 110 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirildi. Bu veriyle, Norveç’in toplam 16,2 milyar dolarlık makine ithalatından 2024’te Türkiye’nin aldığı payın yüzde 0,7 oranında gerçekleştiğini; Norveç’in Türkiye’den yaptığı 1,1 milyar dolarlık toplam ithalat içinde makinenin payının ise yüzde 10,1 olduğunu söyleyebiliriz.

NORVEÇ İLE TİCARETTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

1. Norveçliler için samimiyet çok önemlidir. 2. Norveç ve Norveçlileri diğer İskandinav ülkeleriyle asla kıyaslamayın. 3. İş görüşmelerinde hediye değişimi çok beklenen bir şey değildir. İş olumlu sonuçlandığında küçük hediyeler verilebilir. Hediyelerin küçük ve çok şatafatlı olmaması makbuldür. Pahalı ve abartılı hediyeler rüşvet olarak algılanabilir. 4. Norveçlilerin dakiklik hassasiyeti hem iş hem de özel hayatta geçerlidir. İş yemekleri öğlenleri düzenlenir, akşam yemekleri ise sosyalleşme amaçlıdır. Yemeklerde iş konuşulabilir ancak Norveçli muhatabınızın konuya girmesini bekleyin. 5. Sandviçler dahi çatal bıçakla yenir. Yemekler, onur konuğunun kadehine bıçakla vurup tüm konuklar adına davet sahibine teşekkür etmesiyle son bulur. Tabağınızdakilerin tamamını bitirmeniz gerekir. Norveçliler israftan hoşlanmazlar. 6. Balina eti yemek Norveçliler için son derece doğal bir şeydir. 7. Norveç’te aile kurmak için evlenmek ön şart değildir. O nedenle kimseye medeni durumunu sormanın bir anlamı da yoktur. 8. Norveçliler rahat insanlardır, selamlaşma rahat bir şekilde yapılır. Tebessüm, göz teması ve el sıkışma yeterlidir. El sıkmada herhangi bir öncelik ya da bir sıralama yoktur. 9. Norveçliler genellikle kendilerini ilk adlarıyla tanıtırlar. 10. Eşitlikçi toplum prensipleri çerçevesinde unvanlar çok fazla kullanılmaz. 11. Bir Norveçliye çok yakın durmayın, sırta ve omza vurma davranışlarından kaçının. 12. Norveç’te genel olarak “smart casual” giyim kabul görür, klasik takım elbiseler de giyilebilir ancak takım elbise giyilmemesi ve kravat takılmaması ciddiyetsizlik anlamına gelmez. Kadınlar içinse sade ve mütevazi giyim tavsiye edilir. Abartılı ve çok pahalı takılar ters etki yapar. 13. Norveçlilerin hayatında önemli yer tutan şu prensiplere dikkat ederseniz, Norveç’te iş yapma şansınızı da büyük ölçüde artırmış olursunuz: Eşitlik ve yatay yapılanma, iş birliğine odaklanma, çabuk ve gayri resmi iletişim, insanlar arasında güven, dengeli çalışma yaşamı ve özel yaşam, dakiklik ve dürüstlük. 14. Çalışma saatleri 08.0016.00 arasındadır. Cuma günleri çok daha erken bitirirler. 15. Norveçliler güvendikleri insanlarla iş yapmak isterler. Bu nedenle görüşme öncesi kendiniz ve şirketinizle ilgili bilgileri göndermenizde yarar vardır. Şeffaflık çok önemlidir. İyi hazırlanmış bir sunum iş yapmaktaki arzunuzu gösterir. Sunumlarda çok abartılı iddialara yer vermeyin. İddialarınızı kesinlikle bilimsel gerçekler ve sağlam istatistiklerle destekleyin. 17. Norveç’te herkese kolaylıkla ulaşılabilir. Çok iyi zaman plânlayıcısı oldukları için yüz yüze görüşme her zaman gerekmez. 18. Norveçliler kendilerine güvenen insanlara büyük saygı duyarlar. Söylenen bir şeye inanmadıklarını açıkça söylerler. Konuşurken Norveçlilerin sözlerini kesmeyin. Sesinizi çok yükseltmeyin ve çok fazla konuşmayın. Onları hemen karar almaya zorlamayın. 19. Uzlaşma kesinlikle gereklidir. Frekanslar tutunca işlerin daha da ilerleyeceği kesindir. 20. Fiyat, görüşmelerde en önemli unsurdur. Pazarlıktan çok hoşlanmazlar o nedenle gerçekçi fiyat verilmesi gerekir.

Kaynak: 1Özkan Aydın, “Uluslararası İş Kültürü”, s.242-247, 2Ticaret Bakanlığı, Norveç İş Kültürü Sayfası