İSTANBUL SANAYİ ODASI’NIN (İSO) 1968’DEN BERİ HER YIL YAYIMLADIĞI VE SANAYİ SEKTÖRÜNÜN EN DEĞERLİ VERİLERİNİ OLUŞTURAN “TÜRKİYE’NİN 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU” ARAŞTIRMASINDA BU YIL 64 MAİB ÜYESİ YER ALDI.

İstanbul Sanayi Odası tarafından bu yıl 57’nci kez açıklanan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasının kökleri, 1960’lı yıllara kadar uzanıyor. İlk kez 1968 yılında “100 Büyük Firma” olarak kamuoyuna açıklanan çalışma, 1978 yılında 300 kuruluşa, 1981 yılında ise 500 kuruluşa çıkarıldı. 1991 yılında “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasına ek olarak “İlk 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nu izleyen 325 Sanayi Kuruluşu” çalışması da hazırlanıp kamuoyunun bilgisine sunulurken, 1992-1997 yılları arasında “İlk 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nu izleyen 250 Sanayi Kuruluşu” olarak sürdürülen bu ek çalışmanın kapsamı 1998 yılında genişletildi ve 500’e çıkarıldı. Böylece 1998 yılından bu yana Türkiye’nin 1.000 Büyük Sanayi Kuruluşu’na ait veriler her yıl kamuoyuna açıklanmaya devam ediliyor ve araştırma, Türkiye ekonomisine tutulan güçlü bir ayna niteliğiyle akademik düzeyde de önemli bir kaynak olmayı sürdürüyor. İSO 500 olarak da adlandırılan çalışmaya Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) üyelerinin katılımları da her yıl yüksek oranlarda gerçekleşiyor. Buna göre araştırmanın 2024 yılı sonuçlarını içeren verilere göre İSO 500 listesinde 64 MAİB üyesi yer alıyor. Diğer yandan, İSO 500’ün bu döneminde şampiyonluk ipini bir kez daha Tüpraş’ın göğüslediğini görüyoruz. 2024 yılında üretimden satışlara göre en büyük kuruluş 651,6 milyar TL’lik satışlarıyla Tüpraş olurken, üretimden satışlara göre ikinci sırada 356 milyar TL ile Ford Otomotiv, üçüncü sırada da 201,6 milyar TL’lik üretimden satışlarıyla Star Rafineri yer alıyor. Diğer yandan 2023 yılı ilk üç firma sıralamasının 2024’te de değişmemesi dikkat çekiyor. İSO 500 İlk 10 Firma sıralamasında ise İskenderun Demir Çelik’in 2023’te 12’ncilikten 2024’te 8’inciliğe yükseldiğini, Hyundai Motor Türkiye’nin de 2023’teki 13’üncülükten 2024’te 10’uncu sıraya yerleştiğini görüyoruz. 

ÜRETİMDEN SATIŞLARDA ARTIŞ EĞİLİMİ YAVAŞLIYOR

Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşunun üretimden satışları geçen yıl 2023’e göre yüzde 36,3 artarak 8 trilyon 688,5 milyar TL’ye ulaştı. Artış oranı 2023’te yüzde 42,1, 2022’de yüzde 119, 2021’de ise yüzde 73,8 olmuştu. Böylece son dört yılın en düşük artışının gerçekleştiği ve üretimden satışlardaki performansın zayıfladığı görülüyor. Geçen yılki artışın, yüzde 41,1 olan yurt içi üretici enflasyonunun altında kalması da dikkat çekiyor. İSO 500’ün ihracatı ise 2024’te önceki yıla göre yüzde 1,5 artarak 96,6 milyar dolara yükselmiş durumda. En büyük 500 sanayi kuruluşunun ihracat artışı Türkiye’nin dış satımındaki artışın 0,9 puan altında kalırken, zorlu dış rekabet koşullarının İSO 500’ün ihracatını daha fazla etkilediği de belirtiliyor. 

SANAYİCİ KAZANCINI FİNANSMANA HARCADI

İSO 500’ün 2024 yılı sonuçlarını kamuoyu ile paylaşan İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, 2024’te üç temel göstergede olumsuz sonuçlar elde edildiğini söylerken, bunların ilkini, üretimden net satışların son üç yıldır reel olarak gerilemesi olarak dile getirdi. İkinci olumsuz sonuç sanayicilerin kârlarının neredeyse tamamını finansman giderlerine ayırmak zorunda kalması olarak karşımıza çıkarken, üçüncü olumsuzluk ise kârlılık oranlarındaki keskin düşüş olarak kendisini gösteriyor. En büyük 500 sanayi şirketinin faaliyet kârı geçen yıl yüzde 31,6 azalarak 937 milyar TL’den 641 milyar TL’ye gerilerken, faaliyet kârlılığı da 2014-2023 döneminde yüzde 10,4’ten 2024’te yüzde 6,2’ye düşmüş durumda. Satış kârlılığı ise yüzde 7,1’den yüzde 2,6’ya gerilemiş. Bu verilerden hareketle Erdal Bahçıvan, “Sanayici kazandığını finansmana harcadı” ifadesini bu yıl “neredeyse tüm kazanç finansman giderlerine gitti” şeklinde değiştirmek gerektiğinin altını çizdi ve “Sanayiciler olarak yaptığımız işler arasında bana göre en hafife aldığımız konu finans. Bütün dünyanın kullandığı finansal enstrümanlara mesafeliyiz. Risklerimizi azaltacak araçları kullanmıyoruz. Bu konuda artık dışarıdan destek ve teşvik bekleyeceğimize, şapkamızı önümüze koyarak dünyanın da kullandığı farklı enstrümanlara kapımızı açmalıyız.” değerlendirmesinde bulundu. 

EN YÜKSEK PAYI ANA METALLER VE MAKİNE İMALATI ALDI

İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, 2024’te üretimden satışlara göre en yüksek paya sahip sektörün yüzde 20,7 ile “ana metaller ve makine imalatı sanayisi” olduğunu ifade ederken, ikinci sırada yüzde 18,4 ile “kimyasal ürünler, plastik ve kauçuk ürünleri” sektörünün bulunduğunu, üçüncü sırada ise geçen yıla göre payında çok sınırlı bir düşüş olsa da yine yüzde 17,6 ile oldukça yakın gerçekleşen “kara, deniz taşıtları ve yan sanayii” sektörlerinin bulunduğunu söyledi. İSO 500 verilerinin Türkiye’nin üretimden uzaklaşan bir döngünün içine girme tehlikesiyle karşı karşıya olduğu gerçeğini net bir şekilde gösterdiğinin altını çizen Bahçıvan, “Bunu kırmak, tersine çevirmek elimizde. Bu görev ise sadece sanayicilerin değil herkesin görevi olmalı. Çünkü sanayi sektörü ve üretim, küresel gerilimlerin ve korumacılığın alabildiğine yükseldiği bu dönemde ülkemiz için hayati önemdedir. Türkiye üretimden daha fazla uzaklaşma döngüsüne girmeden teknolojiye ve ihracata dayalı nitelikli üretim anlayışıyla rekabetçi kaliteli ve sürdürülebilir bir büyümeyi ve refahı en önemli stratejik hedef olarak ortaya koymalıdır. Diğer yandan jeopolitik gerilimlerin dört bir yanımızı sardığı bu coğrafyada gelişmiş bir sanayi altyapısının, ülkemizin her yönden savunması açısından da hayati önemde olduğunu unutmayalım.” sözlerini kullandı.

İSO 500’ün 2024 yılı sonuçlarını içeren “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2024” dergisini İSO Odakule, temsilcilikler veya hizmet birimlerinden edinebilir ya da ayrıntılı sonuçlara buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.