UN GLOBAL COMPACT TÜRKİYE ÇEVRE VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ UZMANI GÖKHAN ERSOY, DOĞRU SU YÖNETİMİ UYGULAMALARININ MALİYETLERİ DÜŞÜRÜRKEN YENİ İŞ MODELLERİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRÜNLER İÇİN REKABET AVANTAJI SAĞLAYABİLECEĞİNİ SÖYLERKEN, “AYRICA ŞİRKETLER, SU VERİMLİLİĞİ VE YENİLİKÇİ TEKNOLOJİLERE YATIRIM YAPARAK HEM YATIRIMCI GÜVENİNİ ARTIRABİLİR HEM DE KÜRESEL DEĞER ZİNCİRLERİNDE TERCİH EDİLEN AKTÖRLER HALİNE GELEBİLİR.” DİYOR.
Hurda yönetiminde çalışan sağlığı, çevre yönetimi, kalite, izlenebilirlik ve arz güvenliğini güçlenİ klim değişikliği, yalnızca sıcaklıkların yükselmesiyle sınırlı olmayan; çölleşme, kuraklık, orman yangınları ve su stresi gibi birbirini tetikleyen çok boyutlu krizleri beraberinde getiriyor. Artan sıcaklıklar, yağış rejimlerindeki değişimler ve aşırı hava olayları, özellikle hassas havzalarda su kaynaklarını tehdit ederek ekosistemler ve yerel topluluklar üzerinde ciddi baskılar yaratıyor. Bu tablo yalnızca çevresel değil, aynı zamanda sosyoekonomik bir risk haline geliyor. Son beş yılın meteorolojik kuraklık verileri de Türkiye’de kuraklığın hem şiddet hem de coğrafi dağılım açısından değişkenlik gösterdiğini ortaya koyuyor. 2021 yılı, kuraklığın ülke genelinde yaygın ve şiddetli yaşandığı bir dönem olarak öne çıkmış, buna karşılık 2022’de kuraklık daha parçalı bir görünüm sergilemişti. 2023-2025 döneminde Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün analizleri ise kuraklığın Türkiye’nin büyük bölümünde kalıcı bir baskı oluşturduğunu gösteriyor. Özellikle İç Anadolu, Akdenizirmek üzere kapsamlı bir dönüşüm programı geliştirilmeli: Hurda piyasasında çalışan sağlığı ve çevre yönetimini güçlendirecek bir modernizasyon programı oluşturulmalı; aynı zamanda hurda arz güvenliğini artırmak için ulusal hurda envanteri, kalite sınıflandırma standardı ve izlenebilirlik sistemi kurulmalı. • Ham çelik üreticileri için sera gazı emisyonu azaltım hedefi zorunluluğu getirilmeli, ortak hesaplama metodolojisi tanımlanmalı ve kamunun erişimine açık sera gazı emisyonu bilgi sistemi kurulmalı: Türkiye’de ham çelik sektörünün karbonsuzlaşma sürecini şeffaf, ölçülebilir ve karşılaştırılabilir hale getirmek için üreticilerin uluslararası standartlara uygun bilim temelli sera gazı azaltım hedefleri belirlenmeli. Bu hedeflerin, ortak bir metodoloji ile raporlaması ve kamuoyuna açık şekilde sera gazı emisyon verilerinin paylaşılması zorunlu hale getirilmeli. “Türkiye Çelik Sektörünün Karbonsuzlaşması: Politika ve Aktör Analizi” başlıklı raporun tam metnine sayfadaki karekod ile ulaşabilirsiniz. ve Güneydoğu Anadolu’da olağanüstü kuraklık dikkat çekiyor; Ege’nin iç kesimleri ile Marmara’da da ciddi kuraklık alanları görülüyor. En güncel veriler, mayıs-temmuz aylarında kuraklığın Marmara ve Batı Karadeniz’de yoğunlaştığını ortaya koyuyor. Bu tablo geçmişten bugüne kuraklığın hem yer değiştirdiğini hem de kalıcılaştığını; iklim değişikliğinin yağış rejimini bozarak sadece kuraklığı değil, aynı zamanda orman yangını riskini de artırdığını gösteriyor. WRI Aqueduct’ın projeksiyonları ise Türkiye’nin yüksek seviyede su stresi altında olduğunu gösteriyor. Bu durum, tarımdan sanayiye kadar pek çok sektör için ciddi riskler barındırıyor. WRI bu riskleri üç senaryoda değerlendiriyor. Buna göre iyimser senaryoda riskler kısmen yönetilebilirken mevcut politikaların devamı halinde kuraklık daha da yaygınlaşacak, kötümser senaryoda ise Türkiye’nin iç bölgeleri su kıtlığı yaşayan alanlara dönüşecek. UN Global Compact Türkiye Çevre ve İklim Değişikliği Uzmanı Gökhan Ersoy, Yeşil İş ve Yaşam Portalı EKOIQ için hazırladığı makalesinde, Türkiye’Nin önemli bir su krizi eşiğinde olduğunun altını çiziyor ve iş dünyası için su krizini yönetmenin önemine değiniyor.
SU KRİZİNİ YÖNETMEK: STRATEJİK BİR RİSK VE FIRSAT
İş dünyası, neredeyse tüm operasyon ve tedarik zincirlerinin suya erişime bağlı olması nedeniyle suyun en büyük kullanıcısı konumunda. CDP’nin 2023 verilerine dayanarak Ethical Corporation Magazine’de yapılan bir analize göre belirli 10 küresel nehir havzasında şirketlerin 105 milyar dolar iş geliri riski altında olduğu, bu riskleri azaltmanın maliyetinin ise yalnızca 24 milyar dolar olduğu tespit edildi. CDP Türkiye’nin 2023 yılında yayımladığı İklim Değişikliği ve Su Raporu’na göre, Türkiye’de şirketler su tüketimini azaltmaya çalışsa da şirketlerin yüzde 34’ü tüketimini azaltmayı başarırken yüzde 33’ü artırmış durumda. Ayrıca şirketlerin yüzde 76’sı su stresinin yüksek olduğu havzalardan su çekiyor. Bu oranın bir önceki yıl yüzde 71 olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda su stresinin artış oranı ve hızı Türkiye için önemli bir riske işaret ediyor. Peki, tüm bu gelişmeler iş dünyası için ne anlama geliyor? Üretim süreçlerinde suya bağımlı sektörlerde suyun azalması veya kalitesinin düşmesi üretim kesintilerine, maliyet artışlarına ve ürün kalitesinde sorunlara yol açabilir. Bunun yanı sıra tedarik zincirinde yer alan KOBİ’lerin su kıtlığından etkilenmesi, şirketlerin bütün değer zincirini kırılgan hale getirir. Diğer yandan, yatırımcılar, düzenleyici kurumlar ve tüketiciler her geçen gün şirketlerden su yönetimine dair daha şeffaf ve güçlü politikalar talep ediyor. Dolayısıyla su krizine karşı dayanıklılık geliştirmeyen şirketler hem finansal hem de itibar riskleriyle karşı karşıya kalırken bu alanda proaktif adımlar atan şirketler sürdürülebilirlik performanslarını güçlendirerek uzun vadeli rekabet avantajı elde edebilir. Türkiye’de su risklerinin doğrudan operasyonlara olası finansal etkisi yaklaşık 2 milyar dolar olarak hesaplanırken, suyla ilgili fırsatların potansiyel getirisi ise 6,3 milyar dolara ulaşarak risklerin üç katı büyüklüğünde bir değer sunuyor. Bu risklere yanıt olarak şirketlerin su verimliliği, geri kullanım, geri dönüşüm ve yeni teknoloji yatırımları için 1,7 milyar dolar tutarında yatırım yapması gerekiyor. Doğru su yönetimi uygulamaları maliyetleri düşürürken yeni iş modelleri ve sürdürülebilir ürünler için rekabet avantajı sağlayabilir. Ayrıca şirketler, su verimliliği ve yenilikçi teknolojilere yatırım yaparak hem yatırımcı güvenini artırabilir hem de küresel değer zincirlerinde tercih edilen aktörler haline gelebilir.
İŞ DÜNYASINDAN İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ
UN Global Compact’in hazırladığı “Su Sıkıntısı Çeken Havzalarda Net Pozitif Su Etkisi” başlıklı benchmark, şirketlere tatlı su kullanımını ölçme, riskleri yönetme ve özellikle su stresi yüksek havzalarda net-pozitif etki yaratma konusunda kapsamlı bir yol haritası sunuyor. Bu çerçeve belge, suya yönelik risklerin artmasıyla birlikte artık yalnızca genel “su” kavramının değil, doğrudan tatlı su kaynaklarının korunmasının gerekliliğinin altını çiziyor ve iş dünyasının atabileceği adımlar hakkında yol gösteriyor. Çerçeve belge ise tatlı suyun miktarı, kalitesi ve erişilebilirliği açısından etkilerin değerlendirilmesi için stratejik içgörüler ve teknik yöntemler sağlarken şirketleri operasyonel verimliliğin ötesine geçerek havza bazlı ölçülebilir iyileştirmelere yönlendiriyor. Bu yaklaşım, yalnızca çevresel sorumlulukları yerine getirmeyi değil, aynı zamanda uzun vadeli değer yaratan başarılı şirket örnekleri üzerinden iş dünyasına ilham vermeyi amaçlıyor. Böylelikle şirketler hem risklerini azaltıyor hem de Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları içerisinde altıncı sırada yer alan “Temiz Su ve Sanitasyona” katkıda bulunuyor. Örneğin, küresel ölçekte faaliyet gösteren bir içecek şirketi, yaptığı su risk değerlendirmeleri sayesinde birkaç yıl içinde 300 milyon dolarlık tasarruf etti. Benzer şekilde, Kolombiya’da bir tüketim malları üreticisi; 10 adet geri kullanım sistemi kurdu, 160 alanı yeniden ağaçlandırmaya açtı ve çiftçilere iklim direncini artırmaya yönelik eğitimler vererek 27 topluluk grubu oluşturdu. Bu örneklerin yanı sıra atık su arıtma, yeniden kullanım teknolojileri ve havza sağlığına yönelik kolektif yatırımlar hem maliyetleri azaltan hem de riskleri minimize eden faaliyetler olarak karşımıza çıkıyor. UN Global Compact’in hazırladığı benchmarkın yanı sıra Bilim Temelli Hedefler Ağı (SBTN) da özellikle içilebilir ve kullanılabilir tatlı suyun sürdürülebilir yönetimine odaklanıyor. Çünkü “su” geniş bir kavram iken “tatlı su” doğrudan insan yaşamı, ekosistem sağlığı ve şirketlerin üretim süreçleriyle bağlantılı. Bu nedenle yayımlanan ilk tatlı suya yönelik Bilim Temelli Hedefler (science-based freshwater targets), yüzey ve yer altı sularından çekilen miktarların yönetilmesi ve azot ile fosfor kaynaklı kirliliğin azaltılmasına odaklanıyor.
HEDEF BELİRLEYİN VE HAREKETE GEÇİN
2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına ulaşmak için süre azalıyor. Şirketlerin su yönetiminde net hedefler koyarak harekete geçmesi yalnızca gezegenin geleceği için değil, aynı zamanda iş dünyasının dönüşümünde öncü rol üstlenmesi açısından da kritik değer taşıyor. Bu amaçla şirketler; • Operasyonlarında su verimliliği hedefleri oluşturmalı, • Tedarik zincirlerinde su risk analizi ve sürdürülebilir uygulamaları teşvik etmeli, • Kolektif çözümler için harekete geçmeli; kamu ve sivil toplum kuruluşları (STK) iş birlikleri su sorununa ölçekli çözümler sağlamalı, • Şeffaflıkla ilerlemelerini raporlamalı. UN Global Compact’ın Forward Faster girişimi, şirketleri 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına ulaşmada hızlandırıcı adımlar atmaya davet ediyor. Altı öncelikli başlıktan biri olan “Su Dayanıklılığı”, şirketlerin operasyonlarında ve tedarik zincirlerinde su verimliliğini artırmasını, 2030’a kadar öncelikli havzalarda kolektif etki yaratmasını ve ilerlemelerini şeffaf biçimde raporlamasını hedefliyor. Forward Faster’in bir parçası olan şirketler CEO Water Mandate platformuna katılabilir ve su yönetimi konusunda daha kapsamlı bir çerçevede ilerlemelerini sağlayabilir. UN Global Compact ve Pacific Institute iş birliğiyle yürütülen bu girişim, şirketlere operasyon, tedarik zinciri, havza yönetimi, kolektif eylem ve şeffaflık gibi altı temel alanda sorumlu su yönetimi hedefleri belirleme ve ilerlemelerini yıllık raporlarla paylaşma yükümlülüğü getiriyor. Bugün dünya genelinde 478, Türkiye’den ise 19 şirket CEO Water Mandate’e katılarak su krizine karşı kolektif eyleme katkı sunuyor. Siz de CEO Water Mandate imzalayarak yalnızca risklerinizi azaltmakla kalmaz; aynı zamanda geleceğin su güvenliğini şekillendiren lider şirketler arasında yer alabilirsiniz.
CEO Water Mandate hakkında ayrıntılı bilgi almak için sayfadaki karekodu kullanabilir; yine “Su Sıkıntısı Çeken Havzalarda Net Pozitif Su Etkisi” başlıklı benchmark çalışmasını sayfadaki karekod ile talep ederek detaylı çalışma yapabilirsiniz.
CEO WATER MANDATE
BENCHMARK BELGESİ İÇİN
